The Project Gutenberg EBook of La Falo de Usxero-Domo, by Edgar Poe  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with  
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or  
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included  
with this eBook or online at www.gutenberg.org  
  
  
Title: La Falo de Usxero-Domo  
       The Fall of the House of Usher  
  
Author: Edgar Poe  
  
Translator: Edwin Grobe  
  
Release Date: January 31, 2006 [EBook #17425]  
  
Language: Esperanto  
  
Character set encoding: UTF-8  
  
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA FALO DE USXERO-DOMO ***  
  
  
  
  
Produced by Robert L. Read, William Patterson and the  
Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net  
  
  
  
  
  

Dum la tut'a daŭr'o de ted'a, mal'hel'a, sen'son'a tag'o en la aŭtun'o de la jar'o, kiam la nub'o'j pend'is prem'e kaj mal'alt'e en la ĉiel'o, mi pas'is sol'a, sur ĉeval'o, tra mal'kutim'e morn'a kamp'ar'region'o; kaj fin'fin'e mi'n trov'is, dum est'iĝ'is la vesper'a'j ombr'o'j, ĉe vid'punkt'o pri la melankoli'a Uŝero-Dom'o. Mi mal'sci'as la kial'o'n de tio—sed je la unu'a ek'vid'o pri la konstru'aĵ'o, sent'o de ne'toler'ebl'a mal'feliĉ'o invad'is mi'a'n spirit'o'n. Mi dir'as "ne'toler'ebl'a" ĉar trankvil'ig'is tiu'n sent'o'n neni'a du'on'plezur'ig'a (ĉar poezi'a) sensac'o kiu'n kutim'e registr'as la mens'o al'front'e al la plej sever'a'j natur'a'j bild'o'j pri sovaĝ'ec'o aŭ terur'o. Mi rigard'is la scen'o'n antaŭ mi—la nur'a'n dom'o'n kaj la simpl'a'j'n pejzaĝ'trajt'o'j'n de la bien'o—la morn'a'j'n mur'o'j'n—la mal'plen'a'j'n okul'aspekt'a'j'n fenestr'o'j'n—kelk'a'j'n fetor'a'j'n kareks'o'j'n—kaj kelk'a'j'n blank'a'j'n trunk'o'j'n de putr'int'a'j arb'o'j—kun nepr'a de'prem'o de anim'o kiu'n mi sci'pov'as kompar'i kun neni'a sur'ter'a sensac'o pli taŭg'e ol kun la post'rev'o de opi'o'fest'int'o—la amar'a re'plonĝ'o en ĉiu'tag'a'n viv'ad'o'n—la mal'bel'eg'a for'fal'o de la vual'o. Ek'est'is glaci'iĝ'o, sink'ad'o, mal'san'iĝ'o de la kor'o—sen'kompens'a morn'ec'o de pens'ad'o kiu'n sukces'is sur'voj'ig'i ĝis sublim'ec'o neni'a prem'eg'o de la imag'pov'o. Kio—mi paŭz'is por pri'medit'i la tem'o'n—kio mi'n tiom mal'trankvil'ig'is dum mi rigard'is Uŝero-Dom'o'n? Est'is mister'o nepr'e ne'solv'ebl'a; ceter'e mi mal'sukces'is barakt'i kun la ombr'a'j fantazi'o'j kiu'j mi'n kun'prem'is dum mi medit'ad'is. Mi dev'is mi'n turn'i al la mal'taŭg'a konklud'o ke, dum sen'dub'e ja ekzist'as kombin'o'j de tre simpl'a'j natur'a'j objekt'o'j hav'ant'a'j la pov'o'n ni'n tiel afekci'i, tamen la analiz'o de tiu pov'o nombr'iĝ'as inter konsider'ad'o'j preter'pas'ant'a'j ni'a'n kompren'o'n. Ebl'as, mi pens'is, ke simpl'a mal'sam'a aranĝ'o de la trajt'o'j de la scen'o, de la detal'o'j de la bild'o, sufiĉ'os por ali'ig'i aŭ eĉ en'tut'e nul'ig'i ties kapabl'o'n far'i mal'feliĉ'a'n efekt'o'n; kaj, respond'e al tiu hipotez'o, mi brid'rimen'is mi'a'n ĉeval'o'n ĉe la krut'a bord'o de nigr'a kaj nebul'ard'a lag'et'o kuŝ'ant'a en sen'bru'a hel'ec'o apud la loĝ'ej'o kaj sub'e'n'rigard'is—sed kun trem'eg'o eĉ pli ekscit'ant'a ol antaŭ'e—la re'aranĝ'it'a'j'n kaj invers'ig'it'a'j'n bild'o'j'n pri la griz'a kareks'o kaj la makabr'a'j arb'o'trunk'o'j kaj la okul'simil'a'j fenestr'o'j.

Tamen en ĉi tiu dom'eg'o de morn'ec'o mi nun cel'is gast'ad'i dum kelk'a'j semajn'o'j. Ĝi'a propriet'ant'o, Roderiko Uŝero, est'is unu el mi'a'j plej intim'a'j amik'o'j dum ni'a knab'ec'o; tamen mult'a'j jar'o'j for'pas'is ek'de ni'a last'a renkont'iĝ'o. Leter'o, tamen, ating'int'is mi'n en for'a region'o de la land'o—leter'o de li—kiu, pro si'a sen'brid'e pet'em'a karakter'o, invit'is nur viv'person'a'n respond'o'n. La manuskript'o vid'ig'is indic'o'j'n pri nervoz'a mal'trankvil'o. La leter'int'o pri'parol'is serioz'eg'a'n korp'a'n mal'san'o'n—mens'a'n mal'san'o'n kiu li'n prem'as—kaj pri sincer'a dezir'o vid'i mi'n, kiel li'a'n plej bon'a'n, kaj efektiv'e sol'a'n amik'o'n, kun la cel'o, per'e de la plezur'o de mi'a kompani'o, iom mal'pli'grand'ig'i li'a'n mal'san'o'n. Est'is la manier'o en kiu dir'it'is ĉio tio, kaj mult'e pli—est'is la ŝajn'a kor'ec'o kiu akompan'is la pet'o'n—kiu mal'permes'is mi'n hezit'i; rezult'e mi obe'is tuj'eg'e kio'n mi daŭr'e konsider'is eg'e mal'kutim'a al'vok'o.

Kvankam, kiel knab'o'j, ni est'is eĉ intim'a'j kun'ir'ant'o'j, mi mal'mult'e sci'is tamen pri mi'a amik'o. Li'a distanc'em'o est'is ĉiam eksces'a kaj konstant'a. Mi konsci'is tamen ke li'a eg'e antikv'a famili'o est'is fam'a, jam en for'pas'int'a'j epok'o'j, por apart'a sens'iv'o de temperament'o si'n montr'ant'a, dum long'a'j period'o'j, en mult'a'j verk'o'j de laŭd'eg'ind'a art'o kaj, pli last'a'temp'e, en ripet'it'a'j far'o'j de mal'avar'eg'a sed sen'fanfaron'a almoz'o, kaj ceter'e en pasi'a si'n'dediĉ'o al la komplik'aĵ'o'j, ebl'e eĉ pli ol al la tradici'a'j kaj facil'e re'kon'ebl'a'j bel'ec'o'j, de la muzik'a'j scienc'o'j. Mi ek'sci'is ankaŭ la eg'e rimark'ind'a'n fakt'o'n ke la tig'o de la Uŝera gent'o, kvankam ĝu'ant'e long'temp'a'j'n honor'o'j'n, neniam fond'is daŭr'a'n branĉ'o'n; ali'vort'e, ke la tut'a famili'o si'n lim'ig'is al rekt'a de'ven'lini'o kaj ĉiam, krom eg'e mal'grav'a'j kaj eg'e provizor'a'j vari'o'j, ad'e si'n lim'ig'as tiel. Est'is tiu mank'o, mi konsider'is, pri'medit'ant'e la perfekt'a'n man'ten'ad'o'n de la lokal'o kaj la agnosk'at'a'n karakter'o'n de la gent'o, kaj spekulativ'ant'e pri la ebl'a influ'o kiu'n la unu'a, dum la long'a preter'pas'o de jar'cent'o'j, pov'int'us trud'i al la ali'a—est'is tiu mank'o, ebl'e, de akcesor'a id'ar'o, kaj la rezult'int'a sen'devi'a trans'don'o, de patr'o al fil'o, de la hered'a posed'aĵ'o kun la nom'o, kiu, fin'fin'e, tiom'a'grad'e kun'ident'ig'is la du ke la origin'a nom'o de la bien'o ali'iĝ'is en la kurioz'a'n kaj dub'a'senc'a'n nom'o'n "Uŝero-Dom'o"—nom'o'n ŝajn'ant'a'n ampleks'i en la mens'o'j de la kamp'ar'an'ar'o ĝi'n uz'ant'a, kaj la famili'o'n kaj la famili'a'n dom'o'n.

Mi dir'is ke la sol'a rezult'o de mi'a iom knab'ec'a eksperiment'o—mi'a sub'e'n'rigard'ad'o en la lag'et'o'n—est'is pli'profund'ig'o de la unu'a mal'kutim'a efekt'o. Est'as sen'dub'e ke la konsci'o pri la rapid'a pli'grand'ig'o de mi'a superstiĉ'o—ĉar kial mi hezit'u ĝi'n nom'i tia?—util'is ĉef'e por pli'rapid'ig'i tiu'n pli'grand'ig'o'n mem. Jam de long'a temp'o mi konsci'as ke tia est'as la paradoks'a leĝ'o pri ĉiu'j sent'o'j baz'it'a'j sur la terur'o. Kaj ebl'e pro tiu sol'a kial'o okaz'is ke, kiam de'nov'e mi lev'is la rigard'o'n ĝis la dom'o mem, for de ties bild'o en la lag'et'o, ek'kresk'is en mi'a mens'o strang'a fantazi'o—fantazi'o tiel rid'ind'a ke mi konsent'as ĝi'n menci'i nur por el'montr'i la vigl'a'n fort'o'n de la sensac'o'j kiu'j mi'n prem'is. Mi tiel aktiv'ig'int'is mi'a'n imag'pov'o'n ke mi komenc'is pens'i efektiv'e ke super la tut'a'j dom'eg'o kaj bien'o pend'as etos'o propr'a nur al ili kaj al ili'a ĉirkaŭ'ej'o—etos'o hav'ant'a neni'a'n rilat'o'n kun la aer'o de la ĉiel'o, sed lev'iĝ'int'a el la putr'int'a'j arb'o'j kaj la griz'a mur'o kaj la silent'a lag'et'o—pest'a kaj mistik'a vapor'o, mal'hel'a, mal'energi'a, apenaŭ vid'ebl'a, plumb'a.

For'sku'int'e de sur mi'a spirit'o tio'n kio pov'int'us est'i nur sonĝ'o, mi rigard'is pli proksim'detal'e la ver'a'n aspekt'o'n de la konstru'aĵ'o. Ĝi'a ĉef'a trajt'o ŝajn'is est'i tiu de eksces'a antikv'ec'o. La mis'kolor'iĝ'o kaŭz'it'a de la for'pas'int'a'j epok'o'j est'is grand'a. Et'a'j fung'o'j si'n stern'int'is sur la tut'a'n ekster'aĵ'o'n kaj pend'is el la aler'o'j en subtil'a, implik'it'a ret'aĵ'o. Malgraŭ tio vid'ebl'is tamen neni'a ekster'ordinar'a kaduk'ec'o. For'fal'int'is neni'a part'o de la mason'aĵ'o; kaj ŝajn'is est'i sovaĝ'a mal'konform'ec'o inter ties daŭr'e perfekt'a kun'lig'o de er'o'j kaj la dis'pec'iĝ'ant'a stat'o de la unu'op'a'j ŝton'o'j. Tiu'rilat'e la situaci'o mult'e memor'ig'is al mi la ŝajn'ig'a'n tut'ec'o'n de mal'nov'a lign'aĵ'o putr'int'a dum long'a'j jar'o'j en iu forges'it'a kel'o sen difekt'iĝ'i pro la inter'romp'a spir'ad'o de la ekster'a aer'o. Krom tiu indik'aĵ'o pri vast'skal'a putr'ec'o, tamen, la konstru'aĵ'o el'montr'is mal'mult'a'j'n sign'o'j'n pri mal'stabil'ec'o. Ebl'e la rigard'o de kontrol'ant'a observ'ant'o konstat'int'us apenaŭ percept'ebl'a'n fend'et'o'n, kiu, etend'iĝ'ant'e ek'de la tegment'o de la dom'o sur la fasad'o, est'ig'is voj'o'n sub'e'n laŭ la mur'o en zigzag'a direkt'o, ĝis si'n perd'ig'i en la moroz'a'j'n akv'o'j'n de la lag'et'o.

Rimark'int'e tiu'j'n aspekt'aĵ'o'j'n, mi rajd'is trans mal'long'a'n dig'voj'o'n ĝis la dom'o. Atend'ant'a serv'ant'o ricev'is mi'a'n ĉeval'o'n kaj mi en'ir'is la gotik'a'n ark'o'pas'ej'o'n de la hal'o. Ŝtel'paŝ'a valet'o konduk'is mi'n de tie, en silent'o, tra mult'a'j mal'hel'a'j kaj kompleks'a'j koridor'o'j ĝis la labor'ej'o de si'a mastr'o. Mult'e da tio kio'n mi renkont'is sur'voj'e help'is, mi mal'sci'as kiel, pli'grand'ig'i la mal'klar'a'j'n sent'o'j'n pri kiu'j mi jam parol'is. Dum la objekt'o'j mi'n ĉirkaŭ'ant'a'j—dum la ĉiz'aĵ'o'j de la plafon'o'j, la sombr'a'j tapiseri'o'j sur la mur'o'j, la ebon'a nigr'ec'o de la plank'o'j, kaj la fantasmagori'a'j armori'a'j trofe'o'j kiu'j klak'ad'is dum mi preter'pas'is, est'is nur afer'o'j al kiu'j, aŭ simil'a'j al tiu'j al kiu'j mi jam al'kutim'iĝ'is ek'de mi'a infan'ec'o—dum mi mal'kuraĝ'is mal'agnosk'i kiom kon'at'a est'as ĉio tio—tamen mi mir'is ek'konsci'ant'e kiom mal'kon'at'a'j est'as la fantazi'o'j kiu'j'n est'ig'is tiu'j kutim'a'j bild'o'j. Sur unu el la ŝtup'ar'o'j mi renkont'is la famili'a'n kurac'ist'o'n. Li'a mien'o, mi pens'is, el'montr'is kun'miks'it'a'n aspekt'o'n de mal'nobl'a ruz'ad'o kaj perpleks'ec'o. Li salut'is mi'n tim'eg'e kaj preter'pas'is. Ĵet'gest'e nun la serv'ant'o mal'ferm'is pord'o'n kaj mi'n konduk'is antaŭ si'a'n mastr'o'n.

La ĉambr'o en kiu mi mi'n trov'is est'is eg'e grand'a kaj alt'a. La fenestr'o'j est'is long'a'j, mal'larĝ'a'j kaj pint'ig'it'a'j kaj situ'is tiom for dis'de la nigr'a kverk'a plank'o ke nepr'e mal'ebl'is ili'n ating'i de intern'e. Mal'fort'a'j bril'et'o'j de ruĝ'ig'it'a lum'o mal'ferm'is voj'o'n tra la pergol'ig'it'a'j vitr'o'j kaj help'is sufiĉ'e disting'ig'i la plej el'star'ant'a'j'n objekt'o'j'n de la ĉirkaŭ'ej'o; la rigard'o pen'ad'is sen'sukces'e tamen ating'i la plej mal'proksim'a'j'n angul'o'j'n de la ĉambr'o kaj la kaŝ'angul'et'o'j'n de la volb'ig'it'a kaj fret'ig'it'a plafon'o. Mal'hel'a'j drap'aĵ'o'j sur'pend'is la mur'o'j'n. La ĝeneral'a mebl'ar'o est'is abund'a, sen'komfort'a, antikv'a kaj ĉifon'a. Mult'a'j libr'o'j kaj muzik'il'o'j ĉirkaŭ'kuŝ'is en sporad'a aranĝ'o, sed sen vigl'ig'i la scen'o'n. Mi sent'is mi'n kvazaŭ en'spir'i etos'o'n de mal'ĝoj'o. Aspekt'o de sever'a, profund'a kaj ne're'aĉet'ebl'a melankoli'o sur'pend'is kaj tra'penetr'is ĉio'n.

Je mi'a en'ir'o, Uŝero star'iĝ'is el sof'o sur kiu li kuŝ'is plen'long'e kaj mi'n salut'is kun vigl'a varm'ec'o kiu en'hav'is, laŭ mi'a unu'a taks'o, iom tro'ig'it'a'n afabl'ec'o'n—la re'ten'it'a'n ag'o'n de enu'ig'it'a mond'civit'an'o. Ek'rigard'et'o tamen sur li'a'n vizaĝ'o'n mi'n konvink'is pri li'a nepr'a sincer'ec'o. Ni sid'iĝ'is kaj dum kelk'a'j moment'o'j, dum li dir'is neni'a'n vort'o'n, mi li'n spekt'ad'is kun sent'o du'on'kompat'a, du'on'mir'a. Efektiv'e, neniam antaŭ'e vir'o tiom mult'e ŝanĝ'iĝ'is en tiom mal'long'a period'o kiom Roderiko Uŝero! Nur mal'facil'e mi sukces'is re'kon'i en la pal'a est'aĵ'o sid'ant'a antaŭ mi la kun'ul'o'n de mi'a fru'a knab'ec'o. Tamen la karakter'o de li'a vizaĝ'o est'int'is en ĉiu'j moment'o'j rimark'ind'a. Kadavera haŭt'kolor'o; okul'o'j grand'a'j, likv'aĵ'a'j, preter'kompar'e lum'a'j; lip'o'j iom mal'dik'a'j kaj eg'e pal'a'j, sed hav'ant'a'j bel'eg'a'n kurb'iĝ'o'n; naz'o de delikat'a hebre'a form'o, sed kun larĝ'ec'o de spir'tru'o'j mal'kutim'a en simil'a'j korp'er'o'j; graci'e muld'it'a menton'o, indik'ant'a pro si'a mank'o de prominenc'o mank'o'n de moral'a energi'o; har'ar'o de pli ol ret'aspekt'a mol'ec'o kaj mal'dens'ec'o; tiu'j trajt'o'j, kun preter'kutim'a etend'iĝ'o super la region'o'j de la tempi'o, kun'konsist'ig'is vizaĝ'o'n mal'facil'e forges'ot'a'n. Kaj nun en la nur'a tro'ig'o de la reg'ant'a karakter'o de tiu'j trajt'o'j, kaj de la mien'o kiu'n ili kutim'is el'montr'i, vid'iĝ'is tiom'a ŝanĝ'iĝ'o ke mi mal'cert'is al kiu mi parol'is. La nun makabr'a pal'ec'o de la haŭt'o, kaj la nun mirakl'a hel'ec'o de la okul'o'j, antaŭ ĉio surpriz'is kaj eĉ mir'ig'is mi'n. Ceter'e la silk'a'n har'ar'o'n li permes'int'is kresk'i sen'atent'e, kaj dum, en si'a sovaĝ'a filandr'a tekstur'o, ĝi ne fal'is, sed ŝveb'is ĉirkaŭ la vizaĝ'o, mi mal'sci'pov'is, eĉ streb'eg'ant'e, rilat'ig'i tiu'n arabesk'a'n mien'o'n kun iu ajn koncept'o pri simpl'a human'ec'o.

En la manier'o de mi'a amik'o tuj'eg'e mir'ig'is mi'n iom'a ne'koher'ec'o, iom'a ne'konstant'ec'o; kaj baldaŭ mi konsci'is ke tio font'as el si'n'sekv'o da mal'fort'a'j kaj mal'util'a'j barakt'o'j super'venk'i kutim'a'n trepid'ad'o'n—tro'abund'a'n nervoz'a'n mal'trankvil'o'n. Por io de tiu spec'o efektiv'e jam mi'n pret'ig'is ne nur li'a leter'o, sed ankaŭ memor'aĵ'o'j pri kelk'a'j knab'ec'a'j trajt'o'j, kaj konklud'o'j est'ig'it'a'j de li'a'j strang'a'j fizik'a struktur'o kaj temperament'o. Li'a farad'o est'is altern'e viv'ec'a kaj paŭt'a. Li'a voĉ'o ŝanĝ'iĝ'is rapid'e de trem'a hezit'ad'o (kiam li'a'j animal'a'j spirit'o'j ŝajn'is star'i en nepr'a kaduk'ec'o) al tiu spec'o de energi'a preciz'ad'o—tiu abrupt'a, pez'a, sen'urĝ'a, kavern'son'a el'dir'manier'o—tiu plumb'a, mem'ekvilibr'it'a kaj sen'difekt'e modul'it'a gutural'a el'dir'art'o kiu'n ni konstat'as ĉe la perd'it'a ebri'ul'o aŭ la mal're'valor'ig'ebl'a opi'manĝ'ant'o, dum la period'o'j de li'a plej intens'a ekscit'iĝ'o.

Est'is tial ke li parol'is pri la cel'o de mi'a vizit'o, pri si'a sincer'a dezir'o vid'i mi'n, kaj la konsol'o kiu'n li atend'is ke mi liver'u al li. Li diskut'is, iom long'a'detal'e, kio'n li konsider'is est'i la karakter'o de li'a mal'san'o. Tem'is, li dir'is, pri konstituci'a kaj famili'a malic'o pri kiu li mal'esper'as mal'kovr'i solv'o'n—simpl'a nervoz'a kondiĉ'o, li al'don'is tuj'eg'e, kiu baldaŭ sen'dub'e for'pas'os. Tio si'n el'montr'is en ar'eg'o da kontraŭ'natur'a'j sensac'o'j. Kelk'a'j el tiu'j, dum li pri'skrib'is ili'n, mi'n interes'is kaj mistifik'is; kvankam, ebl'e, la termin'o'j kaj la ĝeneral'a manier'o de la rakont'ad'o mi'n sur'pez'is. Li mult'e sufer'is pro morb'a akr'ec'o de la sens'o'j; nur la plej sen'sapor'a'j manĝ'aĵ'o'j toler'ebl'is al li; li'a korp'o konsent'is sur'port'i nur vest'aĵ'o'j'n hav'ant'a'j'n special'a'n tekstur'o'n; li'n ĝen'is la odor'o'j de ĉiu'j flor'o'j; tortur'is li'a'j'n okul'o'j'n eĉ la plej mal'fort'a lum'o; kaj nur kelk'a'j apart'a'j son'o'j, tiu'j de kord'instrument'o'j, mal'sukces'is plen'ig'i li'n je horor'o.

De anomali'a terur'speci'o mi taks'is li'n serv'o'dev'ig'it'a sklav'o. "Mi pere'os," li dir'is, "dev'ig'e mi pere'os en tiu lament'ind'a frenez'ec'o. Tiel, tiel, kaj en neni'a ali'a manier'o, mi fin'perd'iĝ'os. Mi tim'eg'as la event'o'j'n de la est'ont'ec'o, ne pro ili mem, sed pro ili'a'j rezult'o'j. Mi trem'eg'as antaŭ la pens'o pri iu ajn okaz'ont'aĵ'o, eĉ la plej sen'signif'a, pov'ont'a est'ig'i prem'o'n sur tiu'n ne'toler'ebl'a'n mal'trankvil'o'n de anim'o. Mi spert'as, efektiv'e, neni'a'n mal'am'o'n al danĝer'o, krom rilat'e al ties nepr'a rezult'o—terur'o. En tiu sen'kuraĝ'a—en tiu bedaŭr'ind'a stat'o—mi pens'as ke baldaŭ aŭ post baldaŭ al'ven'os la period'o kiam neces'os ke mi for'las'u mi'a'n viv'o'n kaj mi'a'n mens'a'n san'o'n kun'e, okaz'e de iu lukt'o kun la makabr'a fantom'o: Tim'o."

Mi ek'sci'is, al'don'e, iom post iom, kaj per'e de inter'romp'it'a'j kaj dub'a'senc'a'j indic'o'j, ceter'a'n mal'komun'a'n trajt'o'n de li'a mens'a stat'o. Katen'is li'n kelk'a'j superstiĉ'a'j efekt'o'j rilat'e al la dom'o kiu'n li en'loĝ'is kaj kiu'n, jam de mult'a'j jar'o'j, li neniam el'ir'is—pro influ'o kies supoz'it'a potenc'o li pri'skrib'is al mi en termin'o'j tro mal'klar'a'j por ke mi ili'n ripet'u ĉi-tie—influ'o efektiv'ig'it'a sur li'a'n spirit'o'n, rezult'e de long'a sufer'ad'o, li dir'is, far kelk'a'j strang'aĵ'o'j de la nur'a'j form'o kaj substanc'o de li'a famili'a dom'eg'o—efekt'o kiu'n la fizik'a aspekt'o de la griz'a'j mur'o'j kaj tur'et'o'j, kaj de la mal'klar'a lag'et'o kiu'n en'rigard'is tiu'j ĉiu'j, trud'is fin'fin'e al la spirit'o de li'a ekzist'o.

Li agnosk'is tamen, kvankam hezit'e, ke grand'a part'o de la strang'a mal'ĝoj'o kiu li'n tiel tortur'is de'ven'is sen'dub'e de pli natur'a kaj eg'e pli palp'ebl'a font'o—de la sever'a kaj long'e daŭr'ant'a mal'san'o—efektiv'e de la ver'ŝajn'e okaz'ont'a dis'iĝ'o—de tener'e am'at'a frat'in'o—li'a sol'a kun'est'ant'o dum long'a'j jar'o'j—li'a last'a kaj sol'a parenc'o en la mond'o. "Ŝi'a for'pas'o," li dir'is, kun amar'ec'o kiu'n neniam mi forges'os, "li'n post'las'os (li'n la sen'esper'a'n kaj la mal'fort'a'n) la last'a de la antikv'a Uŝero-gent'o." Dum li parol'is, Dam'o Madelino (ĉar tiel ŝi nom'iĝ'is) tra'pas'is mal'rapid'e for'a'n part'o'n de la ĉambr'o kaj, sen konsci'i pri mi'a ĉe'est'o, mal'aper'is. Mi rigard'is ŝi'n kun nepr'a surpriz'o kun'miks'it'a kun tim'eg'o—tamen mi mal'sukces'is eksplik'i tia'j'n sent'o'j'n. Sensac'o de stupor'o ek'prem'is mi'n dum mi'a rigard'o post'sekv'is ŝi'a'j'n for'ir'ant'a'j'n paŝ'o'j'n. Kiam iu pord'o ferm'iĝ'is fin'fin'e post ŝi, mi'a rigard'o serĉ'is instinkt'e kaj avid'e la vizaĝ'o'n de la frat'o—sed li kaŝ'int'is ĝi'n en la man'o'j kaj mi rimark'is nur tio'n ke pli ol kutim'a pal'ec'o stern'iĝ'is sur la marasm'a'j fingr'o'j tra kiu'j gut'et'is mult'a'j pasi'a'j larm'o'j.

La mal'san'o de Dam'o Madelino jam long'a'n temp'o'n rezist'is la lert'ec'o'n de ŝi'a'j kurac'ist'o'j. Konstant'a apati'o, iom'post'iom'a for'velk'ad'o de la person'o, kaj oft'a'j kvankam efemer'a'j tendenc'o'j de part'e katalepsi'a karakter'o est'is la mal'kutim'a diagnoz'o. Ĝis nun ŝi kontraŭ'star'is sen'mank'e la prem'o'n de si'a mal'san'o kaj mal'konsent'is fin'fin'e si'n en'lit'ig'i; sed dum la vesper'o de mi'a al'ven'o ĉe la dom'o, ŝi ced'is (kiel ŝi'a frat'o mi'n inform'is en la nokt'o kun ne'dir'ebl'a mal'trankvil'eg'o) al la stern'a potenc'o de la detru'ant'o; kaj mi ek'sci'is ke la ek'vid'o ĝu'it'a de mi pri ŝi'a person'o est'os sen'dub'e la last'a kiu'n mi ĝu'os—ke la dam'o'n, almenaŭ en viv'a stat'o, mi ne plu vid'os.

Dum plur'a'j sekv'int'a'j tag'o'j ŝi'a'n nom'o'n menci'is nek Uŝero nek mi; kaj dum tiu period'o mi mi'n okup'is pri serioz'a'j klopod'o'j mild'ig'i la melankoli'o'n de mi'a amik'o. Ni kun'pentr'is kaj kun'leg'is; aŭ mi aŭskult'is, kvazaŭ en sonĝ'o, la sovaĝ'a'j'n improviz'ad'o'j'n de li'a parol'ant'a gitar'o. Kaj tial, dum pli kaj pli intim'a proksim'ec'o konduk'is mi'n pli kaj pli sen'rezerv'e en la kaŝ'ej'o'j'n de li'a spirit'o, des pli amar'e mi konsci'is la sen'util'o'n de ĉiu klopod'o feliĉ'ig'i mens'o'n el kiu mal'hel'ec'o, kvazaŭ eminent'a pozitiv'a valor'o, el'verŝ'iĝ'is sur ĉiu'j'n objekt'o'j'n de la moral'a kaj la fizik'a univers'o, en unu sen'ĉes'a radi'ad'o de mal'ĝoj'o.

Ĉiam mi re'ten'os memor'aĵ'o'n pri la mult'a'j solen'a'j hor'o'j kiu'j'n mi pas'ig'is tiu'manier'e en sol'ec'o kun la mastr'o de Uŝero-Dom'o. Tamen mal'sukces'e mi entrepren'us trans'liver'i ide'o'n pri la preciz'a karakter'o de la stud'o'j aŭ la okup'ad'o'j en kiu'j li mi'n aktiv'ig'is aŭ al kiu'j li mal'ferm'is al mi la voj'o'n. Ekscit'iĝ'em'a kaj eg'e koler'em'a ideal'ism'o ĵet'is sulfur'a'n glace'o'n sur ĉio'n. Li'a'j long'a'j improviz'it'a'j lament'o'kant'o'j si'n aŭd'ig'os ĉiam en mi'a'j orel'o'j. Inter ali'a'j kant'o'j, mi re'ten'as dolor'ig'e en la mens'o apart'a'n mal'kutim'a'n pervers'aĵ'o'n kaj ampleks'aĵ'o'n pri la sovaĝ'a melodi'o de la last'a vals'o de Fon-Veber'o. El la pentr'aĵ'o'j pri kiu'j medit'ad'is li'a komplik'a fantazi'o, kaj kiu'j kresk'is, tuŝ'o'n post tuŝ'o, en svag'ec'o'n pri kiu mi trem'eg'is des pli entuziasm'e, ĉar mi trem'eg'is sen konsci'i la kial'o'n;—el la pentr'aĵ'o'j (tiom viv'ec'a'j ili'a'j bild'o'j post'rest'as nun antaŭ mi) van'e mi pen'ad'is el'ig'i pli ol et'a part'o dispon'ebl'a al la trakt'o'pov'o de nur'a'j vort'o'j. Pro la nepr'a simpl'ec'o, pro la nud'ec'o de si'a'j desegn'aĵ'o'j, li al'tir'is kaj mir'ig'is atent'o'n. Se iam hom'a est'aĵ'o pentr'is ide'o'n, tiu est'aĵ'o est'is Roderiko Uŝero. Por mi almenaŭ—en la cirkonstanc'o'j tiam mi'n ĉirkaŭ'ant'a'j—el'lev'iĝ'is el la pur'a'j abstrakt'aĵ'o'j kiu'j'n la hipokondri'ul'o pen'ad'is ĵet'i sur si'a'n drelik'o'n, intens'ec'o de ne'toler'ebl'a mir'eg'o, de kiu neni'a'n ombr'o'n mi sent'is eĉ ĝis nun star'ant'e en kontempl'ad'o antaŭ la agnosk'it'e bril'a'j tamen tro konkret'a'j rev'aĵ'o'j de Fuselio.

Unu el la fantasmagori'a'j koncept'aĵ'o'j de mi'a amik'o, part'o'pren'ant'a'n mal'pli rigid'e en la spirit'o de abstrakt'ad'o, mi pen'ad'u pri'skrib'i, kvankam nur ombr'a'kopi'e, en vort'o'j. Mal'grand'a pentr'aĵ'o bild'ig'is la intern'aĵ'o'n de eg'e long'a kaj ort'angul'a volb'o aŭ tunel'o, kun mal'alt'a'j mur'o'j, glat'a'j, blank'a'j, sen'inter'romp'a'j, sen'aparat'a'j. Kelk'a'j akcesor'a'j trajt'o'j de la desegn'aĵ'o bon'e ag'is por kompren'ig'i ke ĉi tiu el'fos'aĵ'o situ'as je eg'e profund'a distanc'o sub la surfac'o de la ter'o. Neni'a el'ir'ej'o vid'ebl'is en iu ajn part'o de ties vast'a etend'aĵ'o, kaj vid'iĝ'is neni'a torĉ'o nek ali'a art'e'far'it'a lum'font'o; tamen tajd'eg'o de intens'a'j radi'o'j trans'rul'iĝ'is ĉie kaj ban'is la tut'aĵ'o'n en makabr'a kaj mal'dec'a pomp'o.

Mi ĵus parol'is pri tiu morb'a stat'o de la aŭd'nerv'o kiu ne'toler'ebl'ig'is al la sufer'ant'o ĉiu'n muzik'o'n, krom kelk'a'j efekt'o'j de kord'instrument'o'j. Est'is, ebl'e, la mal'larĝ'a'j etend'o'j al kiu'j li si'n lim'ig'is sur la gitar'o kiu'j nask'ig'is, grand'a'part'e, la fantazi'a'n karakter'o'n de li'a'j prezent'ad'o'j. Sed la ard'a facil'ec'o de li'a'j improviz'ad'o'j mal'eksplik'ebl'is. Ili font'is, ver'ŝajn'e, kaj en la not'o'j kaj en la vort'o'j de li'a'j strang'a'j fantazi'aĵ'o'j (ĉar ne mal'oft'e li si'n akompan'is per vort'rim'a'j improviz'aĵ'o'j) el tiu'j intens'a'j mens'a'j si'n'atent'o kaj koncentr'ad'o kiu'j'n mi menci'is antaŭ'e, observ'ebl'a'j'n, laŭ mi'a dir'aĵ'o, nur dum apart'a'j moment'o'j de la plej alt'a art'e'far'it'a ekscit'iĝ'o. La vort'o'j'n de unu el tiu'j rapsodi'o'j mi facil'e memor'as. Ĝi impon'is al mi des pli fort'e, ebl'e, tia kia'n li ĝi'n hav'ig'is al mi, ĉar en la sub'a aŭ mistik'a flu'o de ties signif'o mi kred'is percept'i, kaj je la unu'a foj'o, plen'a'n konsci'o'n ĉe Uŝero pri la ŝancel'iĝ'ad'o de li'a alt'nivel'a raci'o sur ties tron'o. La vers'o'j, kiu'j titol'iĝ'is "La Hant'it'a Palac'o," tekst'is proksim'um'e, se ne laŭ'vort'e, jen'e:

Mi bon'e memor'as ke sugest'o'j est'ig'it'a'j de tiu balad'o ni'n konduk'is en pens'voj'o'n sur kiu evident'iĝ'is opini'o de Uŝero kiu'n mi menci'as mal'pli pro ties nov'ec'o (ĉar ali'a'j hom'o'j tiel opini'is) ol pro la persist'o kun kiu li ĝi'n propon'is. Tiu opini'o, en ties ĝeneral'a form'o, asert'is la sens'iv'ec'o'n de ĉiu'j veget'aĵ'o'j. Sed, en li'a mal'bon'ord'it'a fantazi'o la opini'o al'pren'is pli aŭdac'a'n karakter'o'n kaj trans'paŝ'is, en kelk'a'j kondiĉ'o'j, en la regn'o'n de afer'o'j ne'organik'a'j. Mank'as al mi vort'o'j por esprim'i la tut'a'n etend'o'n aŭ la sincer'a'n entuziasm'o'n de li'a konvink'o. La kred'o tamen rilat'is (kiel mi sugest'et'is antaŭ'e) al la griz'a'j ŝton'o'j de la loĝ'ej'o de li'a'j antaŭ'patr'o'j. La kondiĉ'o'j de la sens'iv'ec'o plen'um'iĝ'is, li imag'is, en la aranĝ'sistem'o de tiu'j ŝton'o'j—en la ord'o laŭ kiu ili est'is apud'met'it'a'j, kaj ankaŭ en tiu de la mult'a'j fung'o'j stern'it'a'j sur ili kaj de la putr'int'a'j arb'o'j ĉirkaŭ'star'ant'a'j—antaŭ ĉio en la long'temp'a sen'inter'romp'a daŭr'o de tiu aranĝ'o kaj en ties du'obl'ig'o en la trankvil'a'j akv'o'j de la lag'et'o. La indic'ar'o—la indic'ar'o pri tiu sens'iv'ec'o—vid'ebl'is, li dir'is, (kaj ĉi tie mi ek'salt'et'is dum li parol'is) en la iom'post'iom'a tamen nepr'eg'a kondens'ad'o de propr'a atmosfer'o ili'a ĉirkaŭ la akv'o'j kaj la mur'o'j. La rezult'o el'montr'iĝ'is, li al'don'is, en tiu silent'a, tamen ĝen'eg'a kaj terur'a influ'o form'int'a dum jar'cent'o'j la sort'o'j'n de li'a famili'o, kaj far'int'a de li tio'n kio'n mi vid'is—tio'n kio li nun est'is. Koment'ad'o'n tia'j opini'o'j mal'bezon'as kaj neni'a'j'n koment'o'j'n mi far'u.

Ni'a'j libr'o'j—la libr'o'j konsist'ig'int'a'j dum jar'o'j ne mal'grand'a'n part'o'n de la mens'a ekzist'o de la mal'san'ul'o—nepr'e taŭg'is, kiel oni rajt'as supoz'i, al tiu fantom'a karakter'o. Ni kun'stud'is atent'eg'e verk'o'j'n kiel Verd'verd'o kaj Verd'flav'o de Gras'et'o; Belfegoro de Makjavelio; Ĉiel'o kaj Infer'o de Svedenborgo; La Sub'ter'a Vojaĝ'o de Nikolao Klimo de Holbergo; Kiromanci'o de Roberto Fludo, tiu'n de Johano de Indaĝineo, kaj tiu'n de Delaĉambro; Vojaĝ'o en la Blu'a'n Distanc'o'n de Tik'o, kaj Urb'o de la Sun'o de Kampanelo. Ni'a plej ŝat'at'a volum'o est'is mal'grand'a oktav'a el'don'o de Directorium Inquisitorium, de la Dominik'an'o Ejmeriko de Ĝir'on'o; kaj est'is part'aĵ'o'j de Pomponius Mel'a, pri la mal'nov'a'j afrik'a'j satirus'o'j kaj egipt'aĵ'o'j super kiu'j Uŝero sid'is en pri'medit'ad'o dum hor'o'j. Plej'mult'e plaĉ'is al li tamen tra'leg'i precip'e rar'a'n kaj kurioz'a'n libr'o'n en kvart'a'j gotik'aĵ'o'j—man'libr'o'n de forges'it'a eklezi'o—Vigiliae Mortuorum Chorum Ecclesiae Maguntinae.

Mi mal'sukces'is mal'pens'i pri la sovaĝ'a ceremoni'ar'o de tiu verk'o kaj ties probabl'a influ'o sur la hipokondri'ul'o'n kiam, iu'n vesper'o'n, dir'int'e abrupt'e al mi ke Dam'o Madelino ne plu ekzist'as, li deklar'is si'a'n intenc'o'n konserv'i ŝi'a'n kadavr'o'n dum du semajn'o'j (antaŭ ties fin'a en'ter'ig'o) en unu el la mult'a'j kel'o'j situ'ant'a'j intern'e de la ĉef'mur'o'j de la konstru'aĵ'o. La praktik'a'n kial'o'n tamen por tiu mal'kutim'a proced'o mi pens'is mal'hav'i la rajt'o'n kontraŭ'star'i. Konduk'is la frat'o'n al tiu decid'o (tiel li dir'is al mi) li'a konsider'ad'o pri la mal'kutim'a karakter'o de la mal'san'o de la mort'int'o, kelk'a'j mal'diskret'a'j kaj avid'a'j demand'o'j flank'e de ŝi'a'j kurac'ist'o'j, kaj la for'a kaj mal'kaŝ'it'a lok'o de la famili'a tomb'ej'o. Mi mal'ne'u ke, re'memor'ant'e la sinistr'a'n mien'o'n de la hom'o kiu'n mi renkont'is sur la ŝtup'ar'o en la tag'o de mi'a al'ven'o ĉe la dom'o, mi sent'is neni'a'n dezir'o'n mal'aprob'i kio'n mi taks'is plej favor'e mal'danĝer'a kaj neniel kontraŭ'natur'a antaŭ'zorg'o.

Respond'e al la pet'o de Uŝero, person'a'man'e mi help'is li'n aranĝ'i la provizor'a'n en'tomb'ig'o'n. Kiam la kadavr'o ek'est'is en la ĉerk'o, ni ambaŭ, kaj nur ni, ĝi'n al'port'is al ties ripoz'ej'o. La kel'o en kiu ni ĝi'n depon'is (kaj kiu dum tiom long'a temp'o rest'int'is en ferm'ad'o ke ni'a'j torĉ'o'j, du'on'sufok'it'e en ĝi'a prem'a atmosfer'o, dispon'ig'is al ni mal'mult'a'n oportun'o'n por kontrol'ad'o) est'is mal'grand'a, mal'sek'a kaj nepr'e mal'hav'is rimed'o'n per kiu en'ir'ig'i lum'o'n; lok'iĝ'ant'e, je grand'a profund'ec'o, nepr'eg'e sub tiu part'o de la konstru'aĵ'o kiu'n en'est'is mi'a person'a ĉambr'ar'o. Ĝi plen'um'is, ver'ŝajn'e, en for'a'j feŭd'a'j epok'o'j, la mal'bon'eg'a'n rol'o'n de karcer'o kaj, en post'a'j tag'o'j, tiu'n de depon'ej'o por pulv'o aŭ ali'a eg'e brul'iv'a materi'o, ĉar part'o de ties plank'o, kaj la tut'a intern'aĵ'o de long'a ark'o'pas'ej'o tra kiu ni ĝi'n ating'is, est'is zorg'e teg'it'a je kupr'o. La pord'eg'o, far'it'e el masiv'a fer'o, est'is simil'e ŝirm'it'a. Ĝi'a pez'eg'o far'is mal'kutim'e akut'a'n rasp'a'n son'o'n dum ĝi mov'iĝ'is sur si'a'j ĉarnir'o'j.

Sub'e'n'met'int'e ni'a'n mal'ĝoj'ig'a'n ŝarĝ'o'n sur stabl'o'j'n en tiu region'o de horor'o, ni iom flank'e'n'turn'is la ankoraŭ mal'ŝraŭb'it'a'n kovr'il'o'n de la ĉerk'o kaj rigard'is la vizaĝ'o'n de la en'loĝ'ant'o. Rimark'ind'a simil'ec'o inter frat'o kaj frat'in'o nun je la unu'a foj'o al'tir'is mi'a'n atent'o'n; kaj Uŝero, diven'int'e ebl'e mi'a'j'n pens'o'j'n, el'murmur'is kelk'a'j'n vort'o'j'n inform'ant'a'j'n ke la mort'int'o kaj li est'is ge'ĝemel'o'j kaj ke ĉiam ekzist'is inter ili simpati'o'j de apenaŭ kompren'ebl'a karakter'o. Ni'a'j rigard'o'j rest'is tamen mal'mult'long'e sur la vir'in'o—ĉar mal'ebl'is ŝi'n rigard'i sen'mir'e. La mal'san'o tiel en'tomb'ig'int'a ŝi'n en la plen'ec'o de la jun'ec'o, post'las'is, kiel oft'e okaz'as en ĉiu'j mal'san'o'j de eg'e katalepsi'a karakter'o, la simil'aĵ'o'n de pal'a ruĝ'iĝ'o sur la brust'o kaj la vizaĝ'o, kaj sur la lip'o'j tiu'n suspekt'ind'e lant'a'n rid'et'o'n kiu est'as tiel terur'a en la mort'o. Ni re'met'is kaj ŝraŭb'fiks'is la kovr'il'o'n kaj, ŝlos'int'e la fer'a'n pord'eg'o'n, sekv'is ni'a'n voj'o'n, pen'ad'eg'e, ĝis la apenaŭ mal'pli mal'gaj'a'j'n ĉambr'ar'o'j'n de la supr'a part'o de la dom'o.

Kaj nun, post kelk'a'j tag'o'j de amar'a lament'ad'o, vid'ebl'a ŝanĝ'iĝ'o ag'is sur la trajt'o'j'n de la mens'a mal'san'o de mi'a amik'o. Li'a kutim'a manier'o mal'aper'is. Si'a'j'n ordinar'a'j'n okup'o'j'n li mal'atent'is aŭ forges'is. Li vag'ir'ad'is de ĉambr'o al ĉambr'o kun hast'a, mal'konstant'a kaj sen'cel'a paŝ'o. La pal'ec'o de li'a vizaĝ'o al'pren'is, se ti'aĵ'o ebl'as, pli makabr'a'n kolor'o'n—sed la lum'ec'o de li'a'j okul'o'j nepr'e esting'iĝ'int'is. La antaŭ'e mal'oft'a raŭk'et'ec'o de li'a voĉ'o ne plu aŭd'iĝ'is; kaj trem'eg'a vibr'ad'et'o, kvazaŭ kaŭz'it'e de nepr'a terur'o, karakteriz'is sen'inter'romp'e li'a'n el'dir'ad'o'n. Est'is moment'o'j, efektiv'e, kiam mi pens'is ke li'a sen'ĉes'e agit'at'a mens'o barakt'as sub la pez'o de iu prem'eg'a sekret'o por mal'kovr'i kiu'n li pen'ad'as nask'ig'i la bezon'at'a'n kuraĝ'o'n. Ali'foj'e mi dev'is konklud'i ke ĉio nur font'as el la mal'klar'ig'ebl'a'j kapric'o'j de la frenez'ec'o, ĉar mi vid'is li'n spekt'ad'i mal'plen'ej'o'j'n dum hor'o'j, en poz'o de la plej profund'a atent'o, kvazaŭ aŭskult'ant'e iu'n imag'a'n son'o'n. Mal'mir'ind'e est'as ke li'a kondiĉ'o mi'n terur'is—mi'n infekt'is. Mi sent'is super'venk'et'i mi'n, ŝtel'paŝ'e sed konstant'a'ritm'e, la sovaĝ'a'j'n influ'o'j'n de li'a'j person'a'j fantazi'a'j tamen impon'eg'a'j superstiĉ'o'j.

Est'is precip'e, kiam mi en'lit'iĝ'is mal'fru'hor'e en la nokt'o de la sep-ok'a tag'o post kiam ni depon'is Dam'o'n Madelinon en la karcer'o'n, ke mi spert'is la plen'a'n potenc'o'n de tia'j sent'o'j. La dorm'o mal'konsent'is al'proksim'iĝ'i mi'a'n lit'o'n—dum pli kaj pli for'lant'is la hor'o'j. Mi pen'ad'is nul'ig'i per logik'a rezon'ad'o la nervoz'ec'o'n kiu mi'n reg'is. Mi streb'is kred'i ke pri grand'a part'o, se ne pri la tut'aĵ'o de tio kio'n mi sent'is, respond'ec'as la mistifik'a influ'o de la morn'a mebl'ar'o de la ĉambr'o—la mal'hel'a'j kaj ĉifon'ig'it'a'j drap'aĵ'o'j kiu'j, tortur'e ek'vigl'ig'it'e far la spir'ad'o de lev'iĝ'ant'a ŝtorm'o, ŝancel'iĝ'is mal'trankvil'e tie'n kaj re'e'n sur la mur'o'j kaj susur'is mal'cert'e inter la ornam'aĵ'o'j de la lit'o. Sed mi'a'j klopod'o'j van'is. Mal'brid'ebl'a trem'ad'o invad'is iom post iom mi'a'n korp'o'n; kaj, fin'fin'e, sur mi'a'n kor'o'n mem sid'iĝ'is inkub'o de nepr'e sen'kial'a tim'o. For'sku'ant'e tio'n per anhel'o kaj lukt'o'gest'o, mi mi'n lev'is sur la kusen'o'j kaj, sincer'eg'e fiks'rigard'ant'e la intens'a'n mal'hel'o'n de la ĉambr'o, aŭskult'is—mi mal'sci'as la kial'o'n, sed instinkt'a spirit'o mi'n instig'is—kelk'a'j'n mal'laŭt'a'j'n kaj mal'klar'a'j'n son'o'j'n de'ven'ant'a'j'n, tra la paŭz'o'j de la ŝtorm'o, kaj je long'a'j inter'temp'o'j, mi mal'sci'is de kie. Super'venk'it'e de intens'a sent'o de horor'o, ne'klar'ig'ebl'a kaj ne'toler'ebl'a, ĵet'hast'e mi vestiĝ'is (ĉar mi pens'is ne plu pov'i dorm'i dum la nokt'o) kaj streb'is mi'n el'ig'i el la lament'ind'a kondiĉ'o en kiu'n mi fal'int'is, per rapid'a ĉirkaŭ'promen'ad'o, tie'n kaj re'e'n , en la ĉambr'ar'o.

Mi plen'um'is nur kelk'a'j'n ĉirkaŭ'ir'ad'o'j'n en tiu manier'o kiam mal'pez'a paŝ'son'o sur najbar'a ŝtup'ar'o mi'n atent'ig'is. Baldaŭ mi ĝi'n re'kon'is kiel tiu'n de Uŝero. La sekv'int'a'n moment'o'n li frap'son'is, kun delikat'a tuŝ'o, ĉe mi'a pord'o kaj en'ir'is, port'ant'e lamp'o'n. Li'a vizaĝ'o est'is, kiel kutim'e, kadavr'e pal'a—sed al'don'e en'est'is li'a'n rigard'o'n spec'o de frenez'a ĝoj'eg'o—en li'a tut'a kondut'o vid'iĝ'is spec'o de ver'ŝajn'e re'ten'it'a histeri'o. Li'a manier'o mi'n konstern'eg'is—sed io ajn prefer'ebl'is al la sol'ec'o kiu'n mi toler'int'is dum tiom long'a temp'o, kaj mi eĉ antaŭ'ĝu'is li'a'n kun'est'o'n kiel konsol'o'n.

"Kaj ĉu vi ĝi'n ne vid'is?" li dir'is abrupt'e, ĉirkaŭ'rigard'int'e fiks'e en silent'o dum kelk'a'j moment'o'j—"ĉu tial vi ne vid'is ĝi'n?—nu, atend'u! ĝi'n vi ja vid'os." Tiel parol'int'e, kaj zorg'e ŝirm'int'e si'a'n lamp'o'n, li hast'is al unu el la fenestr'o'klap'o'j kaj ĵet'gest'e mal'ferm'is ĝi'n liber'e antaŭ la ŝtorm'o.

La impet'a koler'eg'o de la en'ir'ant'a vent'o preskaŭ ni'n lev'is de sur la pied'o'j. Tem'is, efektiv'e, pri ŝtorm'a tamen sever'e bel'a nokt'o, nokt'o sovaĝ'e apart'a pro si'a terur'o kaj si'a bel'ec'o. Ver'ŝajn'e kirl'vent'eg'o kun'amas'ig'int'is si'a'n potenc'o'n en ni'a ĉirkaŭ'ej'o; ĉar okaz'is oft'a'j kaj fort'eg'a'j ŝanĝ'iĝ'o'j de la blov'direkt'o de la vent'o; kaj la preter'kutim'a dens'ec'o de la nub'o'j (kiu'j pend'is tiel mal'supr'e ke ili prem'is la tur'et'o'j'n de la dom'o) ne mal'help'is ni'n percept'i la viv'ec'a'n vigl'ec'o'n je kiu'j ili flug'is de ĉiu'j punkt'o'j unu'j kontraŭ la ali'a'j'n, sen for'ir'i en la distanc'o'n. Mi dir'as ke eĉ ili'a preter'kutim'a dens'ec'o ne mal'help'is ni'n percept'i tio'n—tamen ni ĝu'is neni'a'n ek'vid'o'n pri la lun'o aŭ la stel'o'j—nek okaz'is iu ajn ek'bril'o de fulm'o. Sed la sub'a'j surfac'o'j de la enorm'a'j kun'amas'o'j de agit'it'a vapor'o, al'don'e al ĉiu'j sur'ter'a'j objekt'o'j ni'n proksim'e ĉirkaŭ'ant'a'j, ard'is en la kontraŭ'natur'a lum'o de mal'klar'e scintil'a kaj klar'e vid'ebl'a gas'a el'spir'aĵ'o kiu ĉirkaŭ'pend'is kaj vual'is la dom'eg'o'n.

"Vi mal'rigard'u—vi nepr'e mal'rigard'u tio'n!" mi dir'is, trem'eg'ant'e, al Uŝero, dum mi li'n konduk'is, kun delikat'a per'fort'o, de la fenestr'o ĝis seĝ'o. "Ĉi tiu'j aper'aĵ'o'j, kiu'j vi'n konstern'as, est'as nur ne mal'kutim'a'j elektr'a'j fenomen'o'j—aŭ pov'as est'i ke ili'a makabr'a nask'iĝ'o font'as el la fetor'a miasm'o de la lag'et'o. Ni ferm'u tiu'n klap'o'n; la aer'o est'as mal'varm'ig'a kaj minac'as vi'a'n korp'o'n. Jen est'as unu el vi'a'j plej ŝat'at'a'j aventur'roman'o'j. Mi leg'u kaj vi aŭskult'u; kaj tiel kun'e ni for'pas'ig'u ĉi tiu'n terur'a'n nokt'o'n."

La antikv'a volum'o en'man'ig'it'a de mi est'is Frenez'a Rendevu'o de Kavalir'o Lanceloto Kaningo; sed pli por mal'taŭg'a ŝerc'o ol por serioz'a asert'o mi nom'is ĝi'n plej ŝat'at'a libr'o de Uŝero; ĉar, efektiv'e, ĝi'a mal'dec'a kaj sen'imag'a long'ec'o en'hav'is mal'mult'o'n pov'ant'a'n interes'i la alt'a'n kaj spirit'a'n ideal'ec'o'n de mi'a amik'o. Ĝi est'is tamen la sol'a ĉe'man'a libr'o; kaj mi nutr'is svag'a'n esper'o'n ke en la ekstrem'ism'o mem de la mal'saĝ'aĵ'o kiu'n mi dezir'is leg'i (ĉar la histori'o de mens'a'j mal'san'o'j plen'as je simil'a'j anomali'o'j) trov'os mal'streĉ'iĝ'o'n la ekscit'iĝ'o nun agit'ant'a la hipokondri'ul'o'n. Se mi kuraĝ'int'us taks'i la situaci'o'n, efektiv'e, laŭ la frenez'a tro'streĉ'it'a mien'o de entuziasm'o kun kiu li aŭskult'is, aŭ ŝajn'ig'is aŭskult'i, la vort'o'j'n de la rakont'o, ebl'e mi rajt'int'us mi'n gratul'i pri la sukces'o de mi'a proced'o.

Mi al'ven'int'is tiu'n bon'e kon'at'a'n part'o'n de la rakont'o kie Etelredo, hero'o de la Rendevu'o, mal'sukces'int'e pet'i pac'a'n en'ir'o'n en la loĝ'ej'o'n de la ermit'o, entrepren'as en'ir'i per'fort'e. Ĉi tie, oni memor'u, la rakont'o tekst'as jen'e:

"Kaj Etelredo, kiu hav'is natur'e kuraĝ'a'n kor'o'n kaj kiu est'is nun des pli fort'a pro la potenc'o de la vin'o kiu'n li trink'int'is, ne plu prokrast'is al'parol'i la ermit'o'n, kiu hav'is, ver'dir'e, obstin'a'n kaj malic'a'n karakter'o'n, sed, sent'ant'e la pluv'o'n sur si'a'j'n ŝultr'o'j'n, kaj tim'ant'e pli'grand'iĝ'o'n de la ŝtorm'o, lev'is sen'hezit'e si'a'n klab'o'n, kaj, per bat'o'j, rapid'e far'is mal'ferm'aĵ'o'n por si'a gant'it'a man'o en la lign'aĵ'o'j de la pord'o; kaj nun tir'ant'e fort'eg'e, li tiel fend'is kaj frakas'is kaj dis'ig'is ĉio'n ke la bru'o de la sek'a kaj kav'son'a lign'o for'send'is eĥ'a'n alarm'signal'o'n en la tut'a'n arb'ar'o'n."

Je la fin'o de tiu fraz'o mi ek'salt'et'is kaj, dum moment'o, paŭz'is; ĉar ŝajn'is al mi (kvankam tuj'eg'e mi konklud'is ke mi'a ekscit'it'a fantazi'o mi'n tromp'is)—ŝajn'is al mi ke, el iu for'eg'a part'o de la dom'eg'o ating'is, mal'klar'e, mi'a'j'n orel'o'j'n, io pov'ant'a est'i, en si'a preciz'a simil'ec'o de karakter'o, la eĥ'ad'o (tamen sufok'it'a kaj mal'laŭt'a, kompren'ebl'e) de la krak- kaj frakas'son'o'j mem kiu'j'n Kavalir'o Lanceloto tiom zorg'a'detal'e pri'skrib'is. Est'is, sen'dub'e, nur la koincid'o kiu fiks'ten'is mi'a'n atent'o'n; ĉar, inter la klak'ad'o de la fenestr'o'klap'o'j kaj la kutim'a'j kun'miks'it'a'j bru'o'j de la ad'e pli'fort'iĝ'ant'a ŝtorm'o, la son'o en'hav'is en si mem neni'o'n, cert'e, rajt'ant'a'n mi'n interes'i aŭ perturb'i. Mi daŭr'ig'is la rakont'o'n:

"Sed la brav'a ĉampion'o Etelredo, nun tra'ir'int'e la pord'o'n, eg'e koler'iĝ'is kaj mistifik'iĝ'is percept'ant'e neni'a'n sign'o'n pri la malic'a ermit'o; sed, anstataŭ'e, renkont'ant'e drak'o'n de skvam'a kaj grand'dimensi'a aspekt'o kaj fajr'a lang'o, sid'ant'a'n en gard'poz'o antaŭ palac'o de or'o, kun plank'o de arĝent'o; kaj sur la mur'o pend'is ŝild'o de bril'a latun'o sur'port'ant'a tiu'n sur'skrib'o'n:

kaj Etelredo lev'is la klab'o'n kaj frap'is la kap'o'n de la drak'o, kiu fal'is antaŭ li, kaj liver'is si'a'n pest'a'n spir'ad'o'n kun ŝir'kri'eg'o tiel terur'a kaj raŭk'a, kaj krom'e tiel penetr'ant'a, ke Etelredo sent'is la dezir'o'n man'ferm'i la orel'o'j'n kontraŭ ties tim'ig'eg'a bru'o, kies ekvivalent'o neniam antaŭ'e aŭd'iĝ'is."

Ĉi tie de'nov'e mi paŭz'is abrupt'e, kaj spert'is nun sent'o'n de sovaĝ'a mir'eg'o—ĉar nepr'e mal'ebl'is dub'i, en la nun'a kaz'o, ke efektiv'e mi aŭd'is (kvankam el kiu direkt'o ĝi font'is mi mal'sukces'is dir'i) mal'laŭt'a'n kaj ŝajn'e for'a'n, tamen raŭk'a'n, daŭr'a'n kaj preter'kutim'a'n kri- aŭ grat'son'o'n—la nepr'a'n ekvivalent'o'n de tio kio'n mi'a imag'o jam nask'ig'is por la kontraŭ'natur'a kri'eg'o de la drak'o tia kia'n pri'skrib'is la rakont'ist'o.

Prem'it'e, kiel mi ja est'is, je la okaz'o de la du'a kaj ekster'ordinar'eg'a koincid'o, far mil kontraŭ'star'ant'a'j sensac'o'j, en kiu'j super'is mir'o kaj terur'eg'o, mi re'ten'is tamen sufiĉ'a'n spirit'o'pret'ec'o'n por evit'i ekscit'i, per iu ajn koment'o, la sent'iv'a'n nervoz'ec'o'n de mi'a kun'est'ant'o. Mi nepr'e mal'cert'is ĉu li rimark'is la koncern'a'j'n son'o'j'n; kvankam, efektiv'e, dum la last'a'j kelk'a'j minut'o'j okaz'is strang'a ŝanĝ'iĝ'o en li'a kondut'o. De pozici'o al'front'int'a la mi'a'n, iom post iom li ĉirkaŭ'mov'is si'a'n seĝ'o'n ĝis ĝi'n posten'ig'i en al'front'ad'o al la ĉambr'o'pord'o; tial mi ĝu'is nur du'on'vid'o'n pri li'a'j trajt'o'j kvankam mi konsci'is ke li'a'j lip'o'j trem'et'as, kvazaŭ en ne'aŭd'ebl'a murmur'ad'o. Li'a kap'o fal'int'is sur si'a'n brust'o'n—sed mi cert'is ke li ne est'as en la dorm'o, pro la larĝ'a kaj rigid'a mal'ferm'aĵ'o de la okul'o kiam mi ek'vid'et'is ĝi'n en profil'o. La emoci'o de li'a korp'o, ceter'e, mal'akord'is kun tiu pens'ad'o—ĉar li ŝancel'iĝ'is de flank'o al flank'o kun delikat'a tamen konstant'a kaj sen'ŝanĝ'a sving'ad'o. Rapid'e konsci'int'e pri ĉio tio, mi re'pren'is la rakont'o'n de Lanceloto, kiu tekst'is jen'e:

"Kaj nun la ĉampion'o, eskap'int'e el la terur'a furioz'o de la drak'o, pri'pens'ant'e la latun'a'n ŝild'o'n kaj la romp'o'n de la ĉarm'o ĝi'n sur'kuŝ'ant'a, for'ig'is la kadavr'o'n de sur la voj'o antaŭ si kaj al'proksim'iĝ'is kuraĝ'e trans la arĝent'a'n pavim'o'n de la kastel'o ĝis la mur'o kie pend'is la ŝild'o; kiu ver'dir'e ne atend'is li'a'n final'ven'o'n, sed si'n fal'ig'is ĉe li'a'j pied'o'j sur la arĝent'a'n plank'o'n kun grand'eg'a kaj sonor'eg'a bru'aĉ'o."

Tuj'eg'e post kiam tiu'j silab'o'j tra'pas'is mi'a'j'n lip'o'j'n—kvazaŭ efektiv'e en tiu moment'o latun'a ŝild'o fal'is pez'e sur arĝent'a'n plank'o'n—mi percept'is disting'a'n, kav'son'a'n, metal'a'n kaj sonor'eg'a'n, sed ŝajn'e damp'it'a'n re'eĥ'ad'o'n. En'tut'e mal'trankvil'ig'it'e, mi star'iĝ'is ek'salt'e; sed la konstant'a si'n'lul'ad'o de Uŝero daŭr'is sen'inter'romp'e. Mi al'hast'is la seĝ'o'n sur kiu li sid'is. Li'a rigard'o est'is fiks'fleks'it'a antaŭ li kaj tra li'a tut'a vizaĝ'o reg'is ŝton'a rigid'ec'o. Sed, dum mi met'is la man'o'n sur li'a'n ŝultr'o'n, fort'a trem'eg'o sku'is li'a'n tut'a'n korp'o'n; mal'san'ec'a rid'et'o trem'et'is ĉirkaŭ li'a'j lip'o'j; kaj mi vid'is ke li parol'as en mal'laŭt'a, hast'a, galimati'a murmur'ad'o, kvazaŭ mal'konsci'ant'e pri mi'a ĉe'est'o. Klin'iĝ'ant'e proksim'e super li, fin'fin'e mi kompren'is la terur'a'n signif'o'n de li'a'j vort'o'j.

"Mal'aŭd'i ĝi'n?—tut'e kontraŭ'e, mi ja aŭd'as ĝi'n kaj jam antaŭ'e ĝi'n aŭd'is. De long'a'j—long'a'j—long'a'j—mult'a'j minut'o'j, mult'a'j hor'o'j, mult'a'j tag'o'j, mi aŭd'as ĝi'n—tamen mi mal'kuraĝ'is—ho, kompat'u mi'n, mizer'a'n mizer'ul'o'n kiu mi est'as!—mank'is al mi la kuraĝ'o—mank'is la kuraĝ'o ek'parol'i! Ni en'tomb'ig'is ŝi'n viv'a! Ĉu mi ne dir'is ke mi'a'j sens'o'j est'as akut'a'j? Mi nun dir'u al vi ke mi aŭd'is ŝi'a'j'n unu'a'j'n mal'fort'a'j'n mov'iĝ'o'j'n en la kav'a ĉerk'o. Mi aŭd'is ili'n—antaŭ mult'a'j, mult'a'j tag'o'j—tamen mank'is al mi la kuraĝ'o—mank'is la kuraĝ'o ek'parol'i! Kaj nun—hodiaŭ'nokt'e—Etelredo—ho! ho!—la romp'o de la pord'o de la ermit'o, kaj la mort'o'kri'eg'o de la drak'o, kaj la sonor'eg'o de la ŝild'o!—ni dir'u, anstataŭ'e, la frakas'o de ŝi'a ĉerk'o kaj la grinc'ad'o de la fer'a'j ĉarnir'o'j de la karcer'o kaj ŝi'a'j barakt'o'j intern'e de la latun'teg'it'a ark'o'pas'ej'o de la kel'o! Ho, kie'n mi for'rapid'u? Ĉu baldaŭ'eg'e ŝi ne aper'os ĉi tie? Ĉu ŝi ne hast'as por riproĉ'i mi'n pri mi'a sen'konsider'ad'o? Ĉu mi ne aŭd'is ŝi'a'j'n paŝ'o'j'n sur la ŝtup'ar'o?—Ĉu mi ne percept'as tiu'n pez'a'n kaj terur'a'n bat'ad'o'n de ŝi'a kor'o? Frenez'ul'o!" Ĉi tie li salt'star'iĝ'is furioz'e, el'kri'eg'ant'e si'a'j'n silab'o'j'n, kvazaŭ en la streb'ad'o li rezign'us si'a'n anim'o'n. "Frenez'ul'o! Mi Dir'as Al Vi Ke Ŝi Nun Star'as Ali'flank'e De La Pord'o!"

Kvazaŭ en la preter'hom'a energi'o de li'a el'dir'o el'trov'iĝ'is la potenc'o de iu sorĉ'o—la grand'eg'a'j antikv'a'j panel'o'j kiu'j'n la parol'int'o indik'is per'gest'e, mal'ferm'is mal'rapid'e, en tiu moment'o, si'a'j'n pez'eg'a'j'n kaj ebon'a'j'n makzel'o'j'n. Tio est'is la far'o de la hast'eg'a ek'blov'o—sed tiam ekster'e de tiu'j pord'o'j ja star'is la alt'a kaj en'volv'it'a figur'o de Dam'o Madelino de Uŝero. Est'is sang'o sur ŝi'a'j blank'a'j rob'o'j kaj la indic'o'j de kruel'a lukt'ad'o sur ĉiu haŭt'er'o de ŝi'a marasm'ig'it'a fram'o. Dum moment'o ŝi rest'is trem'ant'e kaj ŝancel'iĝ'ant'e de flank'o al flank'o sur la sojl'o, tiam, kun mal'laŭt'a ĝem'ant'a kri'o, en'fal'is pez'eg'e sur la korp'o'n de si'a frat'o kaj en si'a'j per'fort'a'j kaj nun fin'a'j mort'o'dolor'eg'o'j, li'n fal'ig'is sur'plank'e'n, kadavr'o'n kaj viktim'o'n de la terur'o'j kiu'j'n li antaŭ'tim'is.

El tiu ĉambr'o kaj el tiu dom'eg'o mi fuĝ'is konstern'ig'it'e. La ŝtorm'o daŭr'e ag'is kun si'a tut'a furioz'o dum mi mi'n trov'is trans'ir'ant'a la mal'nov'a'n dig'voj'o'n. Subit'e paf'ir'is laŭ la voj'o sovaĝ'a lum'o kaj mi turn'iĝ'is por vid'i de kie de'ven'is tiel mal'kutim'a bril'eg'o; ĉar rest'is mal'antaŭ mi nur la vast'a dom'o kaj ties ombr'o'j. La bril'eg'o font'is el plen'a, sub'iĝ'ant'a, sang'o'ruĝ'a lun'o kiu nun scintil'is klar'eg'e tra tiu antaŭ'e apenaŭ vid'ebl'a fend'iĝ'o kiu, laŭ mi'a pli fru'a pri'skrib'o, etend'iĝ'is ek'de la tegment'o de la konstru'aĵ'o, en zigzag'a direkt'o, ĝis ties baz'o. Dum mi spekt'ad'is, tiu fend'iĝ'o pli'larĝ'iĝ'is rapid'eg'e—sent'iĝ'is feroc'a ek'spir'o de la kirl'vent'o—la tut'a orbit'o de la satelit'o aper'is subit'e antaŭ mi'a rigard'o—mi'a cerb'o ŝancel'iĝ'is dum mi vid'is dis'iĝ'i hast'eg'e la potenc'a'j'n mur'o'j'n—aŭd'iĝ'is long'a tumult'a kri'eg'ad'o kvazaŭ la son'o de mil akv'o'j—kaj la profund'a kaj mucid'a lag'et'o Po'e, Edgar ALLAN: La Fal'o De UŜERO-Dom'o
ĉe mi'a'j pied'o'j ferm'iĝ'is moroz'e kaj silent'e sur la er'o'j de "UŜERO-Dom'o."